(شناخت تئوری دستگاه های آوائی)
موسیقی سنتی ایرانی دارای هفت دستگاه و پنج آواز میباشد . هفت دستگاه وسعت و استقلال از خود دارند اما پنج مجموعه دیگر که از خود مستقل نمیباشند آواز نامیده میشونددر گذشته به همگی اینها مقامات دوازده گانه میگفتند . چهار آواز از این پنج آواز در دستگاه شور و یکی در همایون میباشد .
هر دستگاه تعدادی گوشه دارد که گوشه ها از خود استقلال ندارند.. تعداد گوشه ها به حدود 230 گوشه میرسد .از آنجا که 7 نت اصلی وجود دارد . بنابراین هر دستگاه میتواند هفت گوشه اصلی نیز داشته باشد . که هر گوشه بر یک نت بخصوص تاکید دارد . ( درآمد)
۱- دستگاه شور( ۱۵گوشه)
این دستگاه به دلیل تنوع از دستگاههای بسیار مهم است و اغلب حزن انگیز است
شور آوازى است که موردپسند عمومى است و شور از جذبه و لطف خاصى برخوردار است که بسیار شاعرانه و دلفریب است. آواز شور ریشهٔ عمیقى در فرهنگ ایرانى دارد که بیانگرعرفان ایرانی و اسلامی است
- آواز ابوعطا شامل۹ گوشه
انسان با گوش دادن به ابوعطا کمی به فکر فرو می رود و به مسائل فلسفی پیرامونش می اندیشد. به این ترتیب تا اندازه ای می توان نتیجه گرفت, کسانی که بیشتر به آواز ابوعطا علاقه دارند و آن را بیشتر از سایر دستگاهها گوش می دهند گوشه گیر تر هستند.
- آواز بیات ترک ( یا بیات زند ) شامل ۱۲ گوشه
: مانند ابوعطا مورد توجه عامه است و در ملودی های عرفانی مورد استفاده قرار می گیرد و در وصل به معبود توانایی زیادی دارد
- آواز دشتی شامل ۹ گوشه
این آواز را آواز چوپانى نیز نامیده‌اند. این آواز با آن که غم‌انگیز و دردناک است؛ در عین حال بسیار لطیف و ظریف است. غم و حزنی که در آواز دشتی وجود دارد می تواند ناشی از فراق یار ، رنج و سختی زمانه و ... باشد. در خواندن این آواز احساس نقش مهمی را ایفا می کند.
- آواز افشاری شامل ۹ گوشه
افشاری ، آواز متأثرکننده و دردناک است که سخن از درد و اندوه درونى دارد. آواز مناجات و راز و نیاز با معبود یگانه میباشد. افشاری آوازی تامل برانگیز است که انسان را به فکر وا می دارد و شاید به همین دلیل از این آواز برای خواندن مناجات استفاده میشود
- 2-دستگاه همایون شامل ۱۲ گوشه
همایون آوازى است باشکوه و مجلل، آرام و در عین حال بسیار زیبا و دلفریب.، همایون ناصحى است مشفق و مهربان که با کمال شرم و آزرم با مستمعین خود مکالمه و درد دل مى‌کند و با بیانى شیوا چنان نصیحت مى‌کند و پند مى‌دهد که هیچ سخنران را این مهارت و استادى نیست
آواز اصفهان شامل۱۱ گوشه
بیات اصفهان از آوازهاى قدیم ایرانى است. آوازى است جذاب و گیرا ؛ این آواز ریتمى بین شادى و غم دارد.
۳ - دستگاه سه گاه( ده گوشه)
آواز سه‌گاه ریشهٔ کاملاً ایرانى دارد. البته سه‌گاه در میان ترک‌ها استعمال زیادى دارد و آنها در خواندن این آواز مهارت زیادى دارند. اما فارسى‌زبان‌ها آن را طور دیگرى مى‌خوانند. در هر دو، آواز با حزن و اندوه همراه است و با تأثیر و تألم بسیار همراه است.
۴ - دستگاه چهارگاه( ده گوشه )
چهارگاه را می توان دستگاهی محسوب کرد که مانند پیری فرزانه دارای روحی بلند و عرفانی است و احساسات عالی انسانی را در کنار خصایص و محسنات انسانی صبور و شکیبا دار است.از ناکامی ها و نا امیدی ها اشک غم می ریزد و در شادی ها و خوشی ها اشک شوق و سرور. این دستگاه، بهترین گزینه برای ساخت قطعات حماسی است به طوریکه به زیبایی می تواند حالت شوق و افتخار وصف ناپذیری را در شنونده بوجود آورد.
۵ - دستگاه راست پنجگاه ( ۱۴ گوشه ) ( از دستگاههای قدیمی موسیقی ایرانی و مشابه ماهور
۶ - دستگاه نوا ( ۱۴ گوشه )
: آوازى است در حد اعتدال که آهنگى ملایم و متوسط دارد، نه زیاد شاد و نه زیاد حزن‌انگیز. نوا را آواز خوب گفته‌اند . معمولاً اشعار عارفانه مثل اشعار حافظ را براى نوا انتخاب مى‌کنند که تأثیر بسیار زیادى در شنونده ایجاد مى‌کند.
7- دستگاه ماهور : ماهور آوازى است با وقار و ابهت و شوکت خاصى به شنونده القا مى‌کند و آهنگ‌ساز براى بیان شجاعت‌ها و دلیرى از این آواز استفاده مى‌کند. ماهور چون قرین موسیقى فرنگى است، بین جوانان جایگاه خاصى دارد. اما در مجموع آواز ماهور طرب‌انگیز و شاد مى‌باشد.
اختلاف دستگاه وآواز
دستگاه مفصل ترازآوازاست.آوازها ازدستگاه مشتق شده اند،مانند:آوازهاي ابوعطا،دشتي افشاري وبيات ترك ازدستگاه شور وآوازبيات اصفهان ازدستگاه همايون.
گوشه هاي دستگاهها ازنغمه هاي بم شروع مي شوند وپس از اجراي درآمدها،به تدريج اوج مي گيرند وبه هنگام(اكتاو)مي رسند.درهنگام نيز گوشه هاي ديگر اجرا مي گردد،مانند:گوشه منصوري دردستگاه چهارگاه،گوشه عراق دردستگاه ماهور.
امّا نغمات گوشه ها درآوازها تقريباً ازنغمه هاي متوسّط آغاز مي شوند واغلب دريك اوج خاتمه مي يابند.
مهم :وسعت نغمات دستگاهها ازچهاردانگ (دانگ يعني تقسيم بندي هاي چهارنغمه اي)تاشش دانگ است،درصورتي كه نغمات آوازها ازسه دانگ بيشترنيست.
:: موضوعات مرتبط:
آواهای اصیل ایرانی ,
شناخت تئوری دستگاه های آوائی ,
,
:: برچسب‌ها:
مداحی ,
دستگاه موسیقی ,
ردیف خوانی ,
بهداشت حنجره ,
گلشن ولایت ,
رئیس الساداتی ,
|
امتیاز مطلب : 2
|
تعداد امتیازدهندگان : 1
|
مجموع امتیاز : 1
عضو شوید
عضویت سریع
